-
1 өреп тору
подува́ть -
2 йөреп тору
1) ходи́ть, е́здить (постоянно) к кому, куда2) курси́ровать ( о движении транспорта)3) посеща́ть (постоянно, часто)театр, киноларга йөреп тору — (часто) посеща́ть теа́тры, кино́
-
3 үзгәреп тору
постоя́нно меня́ться; колеба́ться -
4 күгәреп тору
сине́ть -
5 авыз
сущ.1)а) рот (человека, животного, птицы, рыбы); зев, пасть (зверя, крупного животного, хищной рыбы) || ротово́йавыз кырые (чите) белән генә елмаю — улыба́ться кра́ешком рта
авызым кипте — (у меня́) во рту пересо́хло
авызга бармак кую — приложи́ть па́лец ко рту (т. е. делать кому-л. предупредительный знак, чтобы замолчал или помолчал)
авыз куышлыгы — ротова́я по́лость
авызың кыек (чалыш) булганга көзгегә үпкәләмә — (посл.) не́ча пеня́ть на зе́ркало, ко́ли ро́жа крива́
авыз пешкәч (пешсә), салкын (суык) суны да өреп эчәсең — (посл.) обжёгшись на молоке́, ду́ешь и на во́ду
бүре авызына эләгү — попа́сть (угоди́ть) в пасть во́лку (к во́лку)
авызы кыек булса да, бай баласы сөйләсен — ирон.; посл. пусть говори́т байчо́нок, хоть у него́ и рот криво́й (на сто́рону); бога́тый врёт, никто́ не уймёт
б) перен.; разг. рот, едо́ксигез авыз бит бер гаиләдә — во́семь ртов ведь в семье́
в) уста́ ед. нетавызы белән сөйләү — говори́ть уста́ми (кого-л.)һәр кешенең авызында шул гына — у всех на уста́х одно́ и то́ же
г) говори́ло грубo-прост.яп авызыңны — закро́й своё говори́ло
2) обычно авыз|ыа) го́рло, го́рлышко (графина, горшка); горлови́на (цистерны, парового котла)авызы китек шешә — буты́лка с отби́тым го́рлышком
фляганың авызыннан эчү — пить из го́рлышка фля́ги
б) у́стье (печи, скважины, оврага, ложбины, балки)киң авызлы мич — печь с широ́ким у́стьем
кылыч кынының авызы — у́стье са́бельных но́жен
морҗа авызы — у́стье печно́й трубы́
в) ра́стру́б (музыкальной трубы, шланга)г) чело́ (плавильной печи, горна); хайло́ спец. ( технической печи)мич авызын еш агарту — ча́сто бели́ть чело́ пе́чи
д) жерло́, зев (печи, паровозной топки); пасть (водосточной трубы, туннеля); ду́ло (ружейного ствола, пушки)әллә ничә авызлы вулкан — вулка́н с не́сколькими же́рлами
эре калибрлы туп авызы — ду́ло (жерло́, зев) крупнокали́берного ору́дия
е) вход, лаз, прохо́д (в шалаш, шахту, пещеру); лаз (в нору, логово, конуру)кышкылыкка лапас авызын томалау — закры́ть на́ зиму вход (прохо́д) в наве́с-хлев
штольня авызында көтеп тору — поджида́ть у вхо́да в што́льню
баз авызына килү — подойти́ к вхо́ду в по́греб
мәгарә авызы — вход в пеще́ру; лаз пеще́ры; вы́ход (из) пеще́ры
аралык авызында туктап калу — останови́ться у прохо́да
ачык капка авызында тору — стоя́ть в проёме откры́тых воро́т; стоя́ть в воро́тах
з) отду́шина, хайло́ прост. ( проруби)бәке авызын киңәйтү — расши́рить проду́шину (в) про́руби
и) отве́рстие, зев ( люка)сыерчык оясының авызы — отве́рстие скворе́чника
к) верх (чего-л.)кисмәк авызына иелү — наклони́ться к каду́шке; склони́ться над каду́шкой
киң авызлы чиләк — ведро́ с широ́ким ве́рхом; ведро́, расширя́ющееся кве́рху
силос чокырының авызы киң булган — верх си́лосной я́мы получи́лся широ́ким
л) вы́рез, проре́з, верх ( кармана)кесә авызын киң итү — сде́лать вы́рез (верх) карма́на широ́ким
кулны кесә авызна китерү — поднести́ ру́ку к карма́ну
м) свищ, отве́рстие (в нарыве, ране), сви́щикн) перен. (са́мое) пе́кло, (са́мая) пасть (чего-л.)ут авызында булып чыгу — побыва́ть в (са́мом) пе́кле (огня́)
куркынычның авызына ук эләгү — угоди́ть пря́мо в пасть (пе́кло) опа́сности
о) в знач. нареч. авызыннан до́верху (наполнить какой-л. сосуд, яму)почта әрҗәсе авызыннан тулган иде — почто́вый я́щик был наби́т до́верху
•авыз ачып бару — см. авыз ачып йөрү
авыз ачып торучы — ротозе́й, ротозе́йка; зева́ка, рази́ня
авыз ашка тую — см. авыз ипигә тую
авыз (ни, нәрсә) әйткәнне (сөйләгәнне) колак ишетмәү — не отдава́ть себе́ отчёта в том, что говори́шь; говори́ть безотве́тственно; броса́ться слова́ми; не слы́шать того́, что говори́шь
авыз бармау — не (невозмо́жно) вы́говорить (вы́сказать); язы́к не повора́чивается (повернётся) (сказа́ть)
авыз белән карау — ирон. ртом гляде́ть (смотре́ть); рот разева́ть, ротозе́йничать
авыз белән тыңлау — ирон. ртом слу́шать (выслу́шивать/вы́слушать, прослу́шать, прослу́шивать/прослу́шать) ртом; уша́ми хло́пать; слу́шать и глаза́ми хло́пать (морга́ть)
авыз буяу — см. авыз пычрату
авыз (да) ачырмау (ачтырмау) — (и, да́же) рта раскры́ть (откры́ть) не дава́ть; (и, да́же) заикну́ться (сло́ва сказа́ть) не дава́ть
авыз еручы — неодобр.; см. ерык авыз 3)
авыз ерып алу — неодобр. позубоска́лить прост.
авыз җәелү — прост.; см. авыз ерылу
авыз җебетү — см. авыз чылату 2)
авыз җебү — распуска́ть/распусти́ть ню́ни (слю́ни)
авыз йомдыру — см. авыз каплау
авыз йомып бару — идти́ мо́лча
авыз йомып утыру — сиде́ть молчко́м (с закры́тым ртом)
авыз кабарту — см. авыз бүлтәйтү 1)
авыз каплану — замолча́ть, прикуси́ть (закуси́ть) язы́к
авыз килмәү — см. авыз оешмау
авыз күпертү (күптерү) — см. авыз бүлтәйтү 1)
авыз кыегайту — см. авыз кыйшайту
авыз кыймылдату — шевели́ть (пошеве́ливать/пошевели́ть) губа́ми
авызда (авыз тулы) (кара) кан булса да (кеше алдында) төкермәү — терпе́ть (не хны́кать, не пла́каться), не вы́дать себя́ (ни при каки́х обстоя́тельствах; что бы ни случи́лось)
авыз тутыру — см. авызга тутыру
авыз тую — см. авыз ипигә тую
авыз чалшайту — см. авыз кыйшайту
авыз ябышмау — см. авыз оешмау
авызга каптыру — см. авызга салу
авызга кергәнне йотмау (чәйнәмәү) — ирон. отка́зываться от того́, что само́ (в ру́ки) идёт (плывёт, даётся)
авызга керердәй (кереп китәрдәй) булып — о́чень внима́тельно, затаи́в дыха́ние
авызга килү — см. телгә килү
авызга салганны көтмәү — не дожида́ться, пока́ тебе́ в рот поло́жат
авызга су алу — см. авызга су кабу
авызга су кабып калу — набра́ть в рот воды́ (и промолча́ть); промолча́ть (набра́в воды́ в рот)
авызга тастымал тыгып булмый (тыга алмыйсың) — рот (гло́тку, го́рло) не заткнёшь, рот не закро́ешь (прикро́ешь) (кому-л.)
авызга уймак кабу — редко; см. авызга су кабу
авызга уймак капкан кебек (шикелле, сыман, төсле) — редко; см. авызга су капкан кебек
авызда (гына) тотарлык — язы́к прогло́тишь
авызда кош сайрату (уйнату) — в разн. знач. соловьём петь (залива́ться, разлива́ться)
авызда сер тормау — прогова́риваться/проговори́ться; проба́лтываться/проболта́ться разг.; не мочь (уме́ть) держа́ть язы́к за зуба́ми; не уме́ть храни́ть секре́тов
авызда сүз тормау — не уме́ть (мочь) держа́ть язы́к за зуба́ми (на при́вязи); язы́к распуска́ть/распусти́ть
авыздагыны алдыру — прозева́ть (упуска́ть, упусти́ть) своё; оказа́ться ротозе́ем (рази́ней, растя́пой, шля́пой, лопухо́м прост.)
авыздан йолып алу — см. авыздан тартып алу в знач. 2), 4)-6)
авыздан күбек чәчеп — неодобр. с пе́ной у рта (кричать на кого-л.), с пе́ной на уста́х ( похвалиться)
авыздан сүзне аркан белән дә (тартып) алып булмау (ала алмау) — см. авыздан сүз ала алмау; ≈≈ (из, у кого-л.) сло́ва арка́ном не вы́тянуть (вы́рвать)
авыздан сүзне келәшчә белән дә (тартып, йолкып) алып булмау (ала алмау) — см. авыздан сүз ала алмау; (из, у кого-л.) сло́ва клеща́ми (наси́льно) не вы́тянуть (вы́рвать)
авыздан тартып алырга торучы — рвач; хапу́га, хапу́н прост.
авыздан тере саескан очыру (очырту) — плести́ (нести́, говори́ть) чушь (вздор, околе́сицу, ерунду́, чепуху́), моло́ть (вздор, чушь, ерунду́, чепуху́); залива́ть, трепа́ться, бреха́ть прост.; пуска́ть (пусти́ть, запуска́ть/запусти́ть, распуска́ть) у́тку книжн.
авыздан төкерек килү — прост.; см. авызга төкерек килү
авыздан төкерек чәчеп — неодобр. с пе́ной у рта, бры́згая слюно́й (кричать на кого, ругать кого, хвастаться)
авыздан ут бөркү — см. авыздан ут чәчү 1), 2)
авызны кара канга буяу — см. авызны кан итү 1)
авызны кызылга буяу — см. авызны кан итү 1)
авызны чөйгә элеп — см. авыз күтәреп 1)
авызына саескан төкергән — см. авызына шайтан төкергән 1), 2)
авызыннан чыкканны эт җыймас (ашамас) — скверносло́в; тот, кто говори́т непристо́йности (непристо́йные и́ли неприли́чные слова́); выража́ться непристо́йно (непристо́йными слова́ми)
авызының тупсасы, теленең туктасы юк — прост. трещо́тка, соро́ка, тарато́рка, балабо́лка; бесстру́нная балала́йка прост.; говори́т день до ве́чера, а слу́шать не́чего
- авыз ачу- авызәдәбияты
- авыз гармуны
- авыз итү
- авыз итеп карау
- авыз иҗаты
- авыз пешү
- авыз тәме
- авыз эче
- авызга кабу
- авыз алдау
- авыз алдалау
- авыз ачып йөрү
- авыз ачып калу
- авыз ачып карап тору
- авыз ачып карап утыру
- авыз ачып тору
- авыз ачып тыңлау
- авыз ачып тыңлап тору
- авыз балда-майда булу
- авыз бал-май булу
- авыз бал да май булу
- авыз белән кош тоту
- авыз белән кош тотучы
- авыз бикләү
- авыз бозу
- авыз бүлтәйтү
- авыз бөршәйтү
- авыз бәлшәйтү
- авыз ачмау
- авыз да ачмау
- авыз еру
- авыз ерылу
- авыз ерып
- авыз җәеп
- авыз җебегән булу
- авыз җыеру
- авыз җыю
- авыз җыя алмау
- авыз ипигә тую
- авыз икмәккә тую
- авыз йому
- авыз йомып
- авыз йомып калу
- авыз йомып тору
- авыз йомып үткәрү
- авыз каплау
- авыз котырту
- авыз күтәреп
- авыз кыйшайту
- авыз кычыту
- авыз майлау
- авыз оешмау
- авыз күнмәү
- авыз пычрату
- авыз салындыру
- авыз салыну
- авыз сулары килү
- авыз сулары кору
- авыз суы кору
- авыз суларын агызу
- авыз суларын китерү
- авыз суын китерү
- авыз суларын корыту
- авыз суын корыту
- авыз сүздән бушамау
- авыз тидерү
- авыз тидереп карау
- авыз тишек булу
- авыз туйганчы
- авыз турсайту
- авыз тутырып
- авыз тыю
- авыз чайкау
- авыз чите белән
- авыз чите белән генә
- авыз чылату
- авыз ыржайту
- авыз эчендә ботка пешерү
- авыз эчендә ботка кайнату
- авыз эченнән
- авыз эченнән ботка пешерү
- авыз эченнән ботка кайнату
- авыз ябу
- авыз ямьшәйтү
- авызга авыз куеп
- авызга авыз карап
- авызга алгысыз
- авызга алу
- авызга гына карап тору
- авызга йокмау
- авызга да йокмау
- авызга карату
- авызга карау
- авызга керергә тора
- авызга керәм дип тора
- авызга керү
- авызга салганны йотмау
- авызга салу
- авызга су кабу
- авызга су капкан кебек
- авызга су капкан шикелле
- авызга су капкан төсле
- авызга су капкан сыман
- авызга су капкан диярсең
- авызга сугу
- авызга тел сыймау
- авызга тию
- авызга төкерек килү
- авызга тутыру
- авызга чәйнәп салу
- авызга чәйнәп каптыру
- авызда бал-май булу
- авызда бал да май булу
- авыздан алу
- авыздан алып әйтү
- авыздан ана сөте кипмәгән
- авыздан җан чыгарга тору
- авыздан җан чыгу
- авыздан җан чыкканчы
- авыздан өзелмәү
- авыздан өзеп
- авыздан өзеп алу
- авыздан өзеп алып әйтү
- авыздан өзмәү
- авыздан селәгәй килү
- авыздан селәгәйләр килү
- авыздан селәгәй агу
- авыздан селәгәйләр агу
- авыздан сүз ала алмау
- авыздан сүз алып булмау
- авыздан сүз чыкмау
- авыздан тартып алу
- авыздан төшермәү
- авыздан ут чәчү
- авыздан ут чәчрәтү
- авыздан чыгу
- авыздан ычкындыру
- авыздан ычкыну
- авызны ачсаң, үпкәң күренү
- авызны ачсаң, үпкәң күренергә тору
- авызны кара кан белән юу
- авызны кан итү
- авызны кара кан итү
- авызны чамалап ачу
- авызны чөйгә элү
- авызы пешмәгән
- авызына шайтан төкергән
- авызына иблис төкергән
- авызыңа бал да май
- авызыңнан җил алсын
- авызыңнан чыкмасын! -
6 пыхать
п`ыхатьнесов.; разг.( чем)1) ( обдавать жаром) [эссе] бәрү, [эссе] бәреп тору2) перен. балку, балкып тору; бәреп тору, бәреп чыгу -
7 йөрү
неперех.1)а) в разн. знач. ( о человеке и животных) ходи́ть, дви́гаться, шага́ть || ход, хожде́ние, ходьба́, движе́ние (пешком, быстро, на цыпочках, через лес, по домам, взад и вперёд и т. п.)аяк йөрүләреннән тану — узна́ть по похо́дке (по по́ступи)
аяклар йөрмәс булды — но́ги отказа́лись ходи́ть
йөргән таш шомара, яткан таш мүкләнә — (посл.) под лежа́чий ка́мень вода́ не течёт
эт өрер, бүре йөрер — (посл.) соба́ка ла́ет, ве́тер но́сит (букв. соба́ка ла́ет, волк хо́дит)
б) ходи́ть куда, к кому; быва́ть у кого; посеща́ть кого, чтоавыру янына йөрү — ходи́ть к больно́му; быва́ть у больно́го; посеща́ть больно́го
күргәзмәгә йөрү — ходи́ть на вы́ставку, посеща́ть вы́ставку; быва́ть на вы́ставке
музыка түгәрәгенә йөрү — ходи́ть в музыка́льный кружо́к; посеща́ть музыка́льный кружо́к
в) ходи́ть куда, с какой цельюауга йөрү — ходи́ть на охо́ту
гөмбәгә йөрү — ходи́ть за гриба́ми
кунакка йөрү — ходи́ть в го́сти
г) ходи́ть, дви́гатьсямалае инде зур, йөри — сын уже́ большо́й, хо́дит
д) ходи́ть; бе́гать, ката́ться || ходьба́, бег, ката́ниечаңгыда йөрү — ходи́ть на лы́жах
тимераякта йөрү — бе́гать (бег) на конька́х
е) ходи́ть, дви́гаться (как) (о ногах, руках, пальцах)куллары, бармаклары бик җитез йөри — ру́ки, па́льцы (его́) дви́гаются о́чень бы́стро
ж) ходи́ть, бе́гать за кем, чемдоктор артыннан йөрү — ходи́ть за до́ктором
з) в разн. знач. ходи́ть, быва́ть/быть где, среди кого, чего, около кого-чегосугышта йөрү — быть на войне́
кешеләр арасында йөрү — ходи́ть (быва́ть) среди́ люде́й
үзәнлектә яңгыр еш йөри — в доли́не ча́сто быва́ют дожди́
и) ходи́ть в чём, как (в пальто, в длинном платье, с длинными волосами, босиком)к) ходи́ть, быть (в каком-л. состоянии, настроении)күңелсез йөрү — ходи́ть мра́чным
һаман өйләнмичә йөри — всё ещё хо́дит холосты́м
л) ходи́ть; броди́ть, болта́ться, шата́ться, шля́ться, слоня́тьсяэшсез йөрү — слоня́ться без де́ла
читтә йөрү — броди́ть в чужи́х края́х
м) ходи́ть, пасти́сьаланлыкта сыерлар көтүе йөри — на поля́не пасётся ста́до коро́в
2) пройти́сь, гуля́ть, прогу́ливаться/прогуля́ться || прогу́лка (по лесу, по городу, в саду)паркта йөрү — пройти́сь по па́рку
а) ходи́ть, курси́ровать || движе́ние, курси́рованиеКазан белән Арча арасында электричка йөри — ме́жду Каза́нью и Айөррском хо́дит (курси́рует) электри́чка (электропо́езд)
кичен автобуслар сирәк йөри — ве́чером авто́бусы хо́дят ре́дко
трамвайлар йөрүдән туктады — движе́ние трамва́ев прекрати́лось
б) е́здить || езда́ куда, на чёмшәһәргә еш йөрү — ча́сто е́здить в го́род
эшкә троллейбуста йөрү — е́здить на рабо́ту на тролле́йбусе
атта йөрү — е́здить на ло́шади; езда́ верхо́м
күп йөргән күп күргән — (погов.) кто мно́го е́здил, тот мно́го ви́дел
в) е́здить как, на чёматта (велосипедта, мотоциклда һ. б.) оста йөрү — отли́чно е́здить верхо́м (на велосипе́де, мотоци́кле и т. п.)
4) о перемещении по воде:а) ходи́ть, пла́вать, курси́ровать (о судах, подводных лодках и т. п.)күлдә көймәләр, кечкенә катерлар йөри — на о́зере курси́руют ло́дки, ма́ленькие катера́
б) ходи́ть, пла́вать кем, на чёмпароходта өч ел боцман булып йөрдем — три го́да ходи́л на парохо́де бо́цманом
5) о перемещении по воздуху: ходи́ть, лета́ть (о самолётах, вертолётах, космических кораблях)Бигешкә самолетлар бик еш йөри — в Бе́гишево самолёты лета́ют о́чень ча́сто
6) е́здить, ката́ться на чём (на мотоцикле, машине, лодке, лошади и т. п.)көн буе велосипедта йөрдек — це́лый день ката́лись (е́здили) на велосипе́де
7) ходи́ть, пойти́ без доп.; с доп., чем, с чего де́лать (сде́лать) ход || ход ( в игре)дүрт йөрүдә мат кую — ста́вить мат в четы́ре хо́да
ат белән йөрү — ходи́ть (пойти́) конём (с коня́); сде́лать ход конём
король урынына даманы йөрү — ходи́ть (пойти́) королём вме́сто да́мы; сде́лать ход королём вме́сто да́мы
кирпеч алтылыдан йөрү — пойти́ (ходи́ть) бубно́вой шестёркой (с бубно́вой шестёрки)
8) передава́ться, переходи́ть, ходи́ть (из рук в руки, от одного к другому)кулдан кулга йөрү — переходи́ть из одни́х рук в други́е
9)а) расска́зываться, распространя́ться, ходи́ть (о слухах, молве, легендах и т. п.)аның үлеме турында төрле хәбәрләр йөрде — о его́ сме́рти распространя́лись (ходи́ли, расска́зывались) ра́зные слу́хи
авылда бик күп имеш-мимешләр йөри — в дере́вне хо́дят ра́зные небыли́цы
б) ходи́ть между кемике арада өзлексез хатлар йөрде — ме́жду ни́ми шла постоя́нная перепи́ска
10)а) занима́ться/заня́ться, быть за́нятым чем-л. (вопросами проведения конференции, заботами о строительстве новой школы)туй үткәрү мәшәкатьләре белән йөри — за́нят приготовле́нием к сва́дьбе
б) в знач. сущ. хло́потыйөрүләрем бушка китте — хло́поты мои́ оказа́лись напра́сными
11) перен.; разг.а) дружи́ть, гуля́ть, ходи́ть с кем прост.б) ходи́ть, уха́живать; приударя́ть/приуда́ритькызлар артыннан йөрергә ярату — люби́ть уха́живать за де́вушками
в) ходи́ть, верте́ться, окола́чиваться где, около кого-чего прост.базарда йөрергә ярату — люби́ть ходи́ть по база́ру
12) с сущ.; в местно-вр.а) быть, ходи́ть кем., какималдынгылар рәтендә (алдынгы булып) йөрү — ходи́ть в передовы́х
геройлыкта йөрү — ходи́ть геро́ем (в геро́ях)
хәерчелектә йөрү — быть ни́щим (в ни́щих)
б) ходи́ть, рабо́тать; служи́тьсолдатта йөрү — служи́ть в солда́тах
ялчылыкта (көнлектә, көтүчелектә һ.б.) йөрү — ходи́ть в рабо́тниках (в подёнщиках, пастуха́х и т. п.)
бригадирлыкта йөрү — рабо́тать бригади́ром
в) в знач. сочет. с деепр.; ф. гл. булу быть, рабо́тать кемсалда койрыкчы булып йөрү — быть рулевы́м на плоту́
а) счита́ть каким (умным, счастливым, везучим, хорошим товарищем и т. п.)мәсьәлә ачыкланган дип йөрү — счита́ть вопро́с вы́ясненным
мине бик бәхетле кеше дип йөриләр — меня́ счита́ют о́чень счастли́вым челове́ком
б) ду́мать, что...шәһәргә үзем барырга дип йөргән идем — ду́мал, что в го́род пое́ду сам
күрешербез дип йөргән идек — ду́мали, что встре́тимся
14) в сочет. с гл. на -ырга/-ергә, -рга/-ргәнамерева́ться, собира́ться (поехать учиться, устроиться на работу, построить дом и т. п.)өйләнергә йөрү — собира́ться жени́ться
сәяхәткә чыгып китәргә йөри — намерева́ется отпра́виться в путеше́ствие
15) ходи́ть в чём, носи́ть чтокүлмәкчән йөрү — ходи́ть в одно́й руба́шке
эшләпәдән йөрү — носи́ть шля́пу
киез итектән йөрү — ходи́ть в ва́ленках
кара күзлек киеп йөрү — носи́ть чёрные очки́; ходи́ть в чёрных очка́х
16) перен.а) вести́ себя́ какхәзер ул әйбәт йөри, тәртипле — тепе́рь он ведёт себя́ хорошо́, дисциплини́рован
б) в знач. сущ. посту́пки, похожде́ниябез синең болай йөрүеңнән риза түгел — мы не одобря́ем твои́ таки́е посту́пки
бу йөрүләрең яхшыга алып бармас — э́ти твои́ похожде́ния не приведу́т к хоро́шему
17) перен. поступа́ть/поступи́ть, де́йствовать каккеше сүзе белән йөрү — де́йствовать по чужо́му науще́нию
һәр эштә син безнеңчә йөрү — в ка́ждом де́ле ты поступа́й (де́йствуй) как мы
кеше сүзен тыңла, үзеңчә йөрү — (погов.) слу́шай сове́ты други́х, поступа́й по-сво́ему
18) перен.а) ходи́ть, быть в обраще́нии ( о деньгах)элеккеге бер сум хәзер ун тиенгә йөри — пре́жний рубль сейча́с ра́вен десяти́ копе́йкам
б) ходи́ть, де́йствовать, быть в си́ле (о законах, приказах и т. п.)хәзер монда иске фәрманнар йөрми — здесь сейча́с ста́рые прика́зы не де́йствуют (не в си́ле)
•- йөреп ару
- йөреп кайту
- йөреп керү
- йөреп килү
- йөреп китү
- йөреп сату
- йөреп сәүдә итү
- йөреп сатучы
- йөреп тегүче
- йөреп тору
- йөреп тую
- йөреп үткәрү
- йөреп чыгу
- йөреп әйләнү
- йөри башлау
- йөри торгач -
8 өрү
I1) неперех. ла́ять, тя́вкать || лай, тя́вканьеэт өрер, бүре йөрер — (посл.) соба́ка ла́ет, ве́тер но́сит (букв. соба́ка ла́ет, волк знай себе́ хо́дит)
эттән күреп, көчек өрә — (посл.) вслед за соба́кой и щено́к ла́ет
2) перен.; прост. крича́ть, руга́ться, ла́ятьөрмә — груб. не лай
дошман өрүеннән курыкмыйбыз — не бои́мся ла́я (тя́вканья) враго́в
•- өреп калу
- өреп кую II неперех.дуть, поду́ть || дунове́ниесм. тж. исүҗил өрә — ве́тер ду́ет
өреп кабызу — разжига́ть (ого́нь) поду́в
- өреп сүндерүавызың пешсә, өреп кабарсың — (посл.) обжёгшись на молоке́, бу́дешь дуть и на во́ду (букв. обжёгшийся берёт еду́ в рот, предвари́тельно поду́в)
- өреп тору
- өреп тутыру
- өреп кабарту
- өреп чыгару••өреп кабу — де́йствовать осмотри́тельно
өрмәгән җиргә утыртмау — носи́ть на рука́х, леле́ять, не́жить (букв. не сажа́ть на стул, не сду́нув с него́)
өрсәң - очып китәр — поду́ешь - взлети́т ( о худом человеке)
-
9 колебаться
несов.1) (раскачиваться, мерно двигаться) тирбәлү, селкенү, дулкынлану2) ( быть в нерешительности) икеләнү, икеләнеп тору; шикләнү, шөбһәләнү3) какшау, төшү4) үзгәреп тору5) страд. от колебать 1) -
10 круговорот
м1) өзлексез хәрәкәт, өзлексез (тукталышсыз, даими) әйләнеп тору, әйләнеш -
11 күгәрү
неперех.1) сине́ть, посине́тьсалкыннан бөтен тәне күгәргән — от хо́лода посине́ло всё его́ те́ло
2) появи́ться (о синяке, синеве)аның күз төпләре күгәргән — у него́ под глаза́ми синяки́
3) пле́сневеть, запле́сневеть; покрыва́ться/покры́ться пле́сеньюон күгәргән — мука́ запле́сневела
күгәргән икмәк — запле́сневелый хлеб
4) диал.; см. тутыгу5) перен. обраста́ть/обрасти́ пле́сенью; захире́ть ( о человеке)•- күгәреп китү
- күгәреп тору••күгәреп беткән тавыш — охри́пший го́лос
-
12 колебание
-
13 переливаться
несов.1) см. перелиться2) ( о красках) төрле төсләргә кереп ялтырау, [төсләр] алмашынып тору, җемелдәп тору3) ( о звуках) төрле тавышларга күчеп яңгырау, үзгәреп тору4) страд. от переливать -
14 үзгәрү
неперех.меня́ться, изменя́ться/измени́ться, переменя́ться/перемени́ться, видоизменя́ться/видоизмени́ться, преобразо́вываться/преобразова́ться, перевоплоща́ться/перевоплоти́ться || изменение, переме́на, видоизмене́ние, преобразова́ние, перевоплоще́ниепланнар үзгәрде — пла́ны измени́лись
һава үзгәрү — переме́на пого́ды
карашлар үзгәрде — перемени́лись взгля́ды
- үзгәреп торучанлыкйөз үзгәрү — меня́ться в лице́
-
15 веять
-
16 калейдоскоп
-
17 переливы
-
18 похаживать
несов.; разг.1) ( взад-вперед) йөренү, йөренеп тору, йөргәләү, арлы-бирле йөреп тору2) (время от времени приходить куда-л.) килгәләү, кергәләү, килгәләп йөрү -
19 продержать
сов.; в разн. знач.( кого-что) тоту, тотып тору -
20 ходить
несов.1) йөрү, йөреп тору2) йөрү, бару, барып йөрү3) ( о средствах транспорта) йөрү4) йөрү; таралу5) разг. (шататься, дрожать) селкенү, селкенеп тору6) ( о часах) йөрү7) за кем-чем (заботиться, ухаживать) карау, күзәтү8) киеп йөрү9) ( в игре) йөрү, чыгу10) (пребывать в каком-л. состоянии) йөрү11) (быть кем-л.)... булып эшләү12) разг. ( испражняться) тышка чыгу, тәрәт итү•- ходить на задних лапках
- ходить по струнке
См. также в других словарях:
тору — ф. 1. Берәр урынга баскан хәлдә булу. Билгеле бер торышта булу. Берәр урынга баскан хәлдә нәрсә белән дә булса мәшгуль булу. Берәр рәттә, системада, постта урын алган булу. Чиратлы процедураны үтү комиссия т. 2. Берәр урынны биләү. Берәр пункттан … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
җибәрү — 1. Билгеле бер урынга берәр йомыш яки максат белән кем. б. озату. Юнәлеш бирү, билгеле бер юнәлеш буенча озату. Нин. б. эшкә билгеләү, шул эшкә озату 2. Китәргә мәҗбүр итү, куу. Билгеле бер яшәү урыныннан, илдән еракка куу, сөрү 3. хат җ. сүз җ.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
бирү — 1. Нәр. б. берәүнең үзенә тапшыру, кулына тоттыру. Нәр. б. берәүнең карамагына, файдалануына тапшыру. Нәр. б. даими рәвештә сатып яки җибәреп тору магазинда товар б. 2. Хәбәр итү, белдерү (адрес, телефон һ. б. ш. тур.) 3. Тәкъдим итү (урын, юл һ … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
йөренү — Арлы бирле йөрү, туктаусыз йөреп тору … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
өрлек — 1. Идәнне, түшәмне һ. б. ш. күтәреп тору өчен, очлары ике як стенага яки нигезгә беркетелгән агач, тимер яки бетон борыс 2. Корылманың атламасын (кайчысын) тотып тора торган аркылы борыс … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
стена — 1. Бина, каралты һ. б. ш. ян кормасы: эчке өлешне тыштан аерып каплап һәм түбәне күтәреп тору, шулай ук бүлмәләр бүлемнәр ясау хезмәтен үти 2. Ныгытма хезмәтен үти торган койма сыман корылма. СТЕНА ГАЗЕТАСЫ … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тирбәнү — 1. Тирбәлү 2. Даими булмау, үзгәреп тору … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тиртү — 1. Бүртенү, тулышу Сарык бүген иртәгә бәрәнләр, җилене тирткән 2. Тибеп (бәреп) тору (чыгу) Тау битеннән чишмә тиртеп чыга 3. Тибеп (сулкылдап) авырту Бармак очларына хәтле тиртә … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
йөрү — 1. Атлап урыннан урынга күчү. Атлау сәләтенә ия булу, хәрәкәт итәрлек хәлдә булу. 2. Хәрәкәттә булу, хәрәкәт итеп тору 3. Транспортта хәрәкәт итү 4. Кая да булса баргалап тору эшкә й. 5. Үтү, керү, чыгу капкадан йөреп булмый 6. Йөреш ясау… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
яну — 1. Кислород яки башка окисьлаштыргыч матдә белән кызу темпта кушылу, окисьлашу реакциясе 2. Ут тәэсирендә юкка чыгу, һәлак булу. Мич, учак һ. б. ш. ны ягу тур. 3. Яктылык тарату, чәчү лампа яну. Яктыртып тору (кояш, йолдызлар тур.) 4. Авыру яки… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
бәрү — 1. Кискен һәм каты ору, сугу көймәгә дулкын бәрә 2. күч. Ыргытып ташлау атып атып бәрә 3. күч. Ату ике көртлек бәреп алган – туры казармага бәр 5. Нык бөркелү, ургылу торбадан нефть бәрә. күч. Бик көчле аңку, нык тоелу (ис тур.). күч. Бик сизелеп … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
